Eadráin Maoine
Sa chás go bhfuil iallach ann talamh a dhíol nó ceart trasna talún a dheonú don Stát, foráiltear leis an Acquisition of Land (Assessment of Compensation) Act 1919 go ndéanfaidh eadránaí maoine ceisteanna maidir le cúiteamh faoi dhíospóid a chinneadh le linn eadrána. Eadráin reachtúil a thugtar air seo. Faoi láthair, tá 5 eadránaí gairmiúla ann a chuireann an fheidhm eadrána maoine i gcrích:
- An tUas Desmond Boyle, FRICS, FSCSI, MCIArb, RICS Luachóir Cláraithe
- An tUas Donal Ffrench O’Carroll, FRICS, FSCSI, FCIArb, MLitt (Dub), DipLS
- An tUas Brian Gilson, BSc, FRICS, FSCS, FCI Arb, RICS Luachóir Cláraithe
- An tUas Paul Good, FRICS, FRSCI Eadránaí Creidiúnaithe
- An tUas Cormac Meehan, BBS, FRICS, FSCSI, MCIArb
Forálann an Acquisition of Land (Assessment of Compensation) Act 1919 go gcinnfidh eadránaí oifigiúil aon cheist maidir le cúiteamh faoi dhíospóid a bheidh le ceapadh ag an gCoiste Réitigh ar a mbeidh an Príomh-Bhreitheamh, Uachtarán na hArd-Chúirte agus Uachtarán Chumann na Suirbhéirí Cairte Éireann. Déantar ról an eadránaí maoine go neamhspleách ar aon ghníomhaireacht stáit agus is do na cúirteanna amháin a bhíonn gach eadránaí freagrach. Ceaptar eadránaithe maoine ar phainéal ar feadh tréimhse shocraithe agus rachaidh téarma an phainéil reatha in éag ar 25 Meitheamh 2025.
Nós imeachta chun eadránaí maoine a cheapadh
Is féidir le ceachtar de na páirtithe, cibé acu an t-éilitheoir (úinéir talún) nó an t-údarás fála (údarás áitiúil nó poiblí) iarratas a dhéanamh ar eadránaí maoine a ainmniú chun ceist an chúitimh atá faoi dhíospóid a chinneadh. Líonann iarratasóirí foirm iarratais ina leagtar amach go hachomair cineál an éilimh mar aon le hainmneacha na bpáirtithe.
Is é €31.74 an táille iarratais/dleacht stampa agus is féidir é a íoc trí chárta táille a chur ar aghaidh leis an méid a íocadh i ndleacht stampála nó in ordú poist atá iníoctha leis an tSeirbhís Chúirteanna nó leis an bPríomh-Chléireach, Dúiche Chathrach Bhaile Átha Cliath.
Déantar iarratais chuig Sinead Mehlhorn, Uasal, Rúnaí an Choiste Réitigh agus ba cheart í a sheoladh ar ais chuig an seoladh seo a leanas: An Rúnaí, An Coiste Réitigh Luachanna Talún, An Chúirt Uachtarach, Na Ceithre Cúirteanna, Baile Átha Cliath 7. Is féidir teagmháil a dhéanamh leis an Rúnaí trí ríomhphost a sheoladh chuig [email protected].
Roghnaíonn an Rúnaí eadránaí as an bpainéal agus cuireann sé cóip den fhoirm iarratais chuige chun go mbreithneofar an ceapachán/ainmniúchán chun a chinntiú nach mbeidh aon choinbhleacht leasa ann agus ionas go bhféadfaidh an duine a cheapfar é a chinneadh an féidir leis gníomhú sa chás.
Nuair nach ndaingnítear aon choinbhleacht, lorgaíonn an Rúnaí toiliú i scríbhinn ansin chun an t-eadránaí a cheapadh ó Uachtarán na hArd-Chúirte agus ó Uachtarán Chumann na Suirbhéirí Cairte in Éirinn. Ullmhaítear páipéir ainmniúcháin ansin agus cuirtear chuig an bPríomh-Bhreitheamh iad lena síniú mar Chathaoirleach ar an gCoiste Réitigh mar aon leis an dá litir aontaithe ó chomhaltaí eile an Choiste.
Nuair a dhéantar an t-ordú chun eadránaí maoine a ainmniú, seolfar cóip den ordú chuig an dá pháirtí agus chuig an eadránaí (agus cuirfear an t-ábhar tacaíochta ar aghaidh leis an iarratas).
Cumarsáid ó eadránaí maoine tráth a gceaptha
Nuair a cheapfar eadránaí maoine, féadfaidh sé scríobh chuig na páirtithe chun cruinniú a lorg chun aon saincheisteanna a bheidh le breithniú mar chuid den phróiseas eadrána a phlé. Ba cheart do na Páirtithe a bheith ag súil go mbeidh an fhaisnéis seo a leanas réidh le breithniú:
- Céannacht na bpáirtithe - an t-éilitheoir agus an freagróir agus a gcomhairleoirí dlí (más ann dóibh)
- Cad iad na réamh-shaincheisteanna atá le réiteach (más ann dóibh)
- Cineál na díospóide
- Cad iad na doiciméid a bhreithneoidh an t-eadránaí maoine
- Liosta finnéithe ar dócha go n-iarrfar orthu fianaise a thabhairt le linn na headrána
- Láthair na héisteachta más infheidhme
- Fad measta na headrána
- Sonraí teagmhála na bpáirtithe
- Amscála faoina n-éilítear cinneadh
Formáid na gcinntí a dhéanann eadránaí maoine
Is féidir le páirtithe i mbreithniú maoine a bheith ag súil le dámhachtain réasúnaithe. Ní teimpléad uileghabhálach é an teimpléad seo a leanas de shaincheisteanna a chlúdaítear i ndámhachtainí Eadránaithe Maoine ach tugtar léiriú ann ar an bhformáid leathan agus ar na saincheisteanna a fhéadfaidh Eadránaithe Maoine a bhreithniú agus a ndámhachtainí á ndéanamh acu:
- Cineál an éilimh – OCÉ, ceart slí, cead slí
- Cur síos agus toisí na talún i gceist
- Cur síos ar cén uair agus cén áit a ndearnadh an eadráin agus cé a bhí i láthair ar an dá thaobh
- Breac-chuntas ar cé a thug fianaise
- Reachtaíocht atá á breithniú
- Cásdlí atá á bhreithniú
- Achoimre ar argóintí a rinne an t-iarratasóir
- Achoimre ar argóintí a rinne an freagróir
- Cúiseanna leis an gcinneadh
(a) cúiseanna leis an méid cúitimh in aghaidh an limistéir
(i) cé acu a cuireadh suaitheadh i bhfeidhm nó nár cuireadh
(ii) cé acu nó nár cuireadh an téarfa agus an dochar a rinneadh
(b) formheas costas finné, costas, dliteanas agus impleachtaí tairiscintí neamhchoinníollach (más infheidhme)